Κοινωνικές τάξεις στον αρχαίο κόσμο




Ο κόσμος μας κινείτε σαν αυτά τα ελατήρια με τα οποία οι παλιότεροι από μας παίζανε μικροί. Καθώς τεντώνεις αυτό το πολύχρωμο η μεταλλικό σπειροειδείς παιχνίδι, τόσο πιο πολύ μακραίνει και τόσο πιο πολύ επεκτείνετε. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί πολλές συνήθειες και τρόποι που έχουμε σαν άνθρωποι να αλλάζουν, όμως τα βασικά μας ένστικτα μαζί με τα καλά και τα κακά μας κουσούρια παραμένουν.


Ο άνθρωπος σαν ον βρίσκετε στην γη για πάρα πολλά εκατομμύρια χρονιά (Αν και ήμασταν κάποτε ψάρια). Σε αυτά τα χρόνια έχει εξελιχθεί σε ένα ανώτερο είδος από όλα τα άλλα. Μπορεί να μιλήσει, να γράψει, να ταξιδέψει, να αναγνωρίσει, να αγαπήσει και να προδώσει. Όμως όλα αυτά τα κάνουν και τα ζώα. Το θέμα του σημερινού άρθρου μου είναι να δούμε τι κάνει τον άνθρωπο, άνθρωπο. Τι είναι αυτό δηλαδή, που παρά όλα αυτά τα χρόνια που έχουν περάσει και παρά την εξελικτική του πορεία έμεινε ίδιο. Σε αυτό, πόλοι θα λέγατε τίποτα. Οι ρομαντικοί θα λέγατε η αγάπη και εκεί θα σας έλεγα ότι τόσοι όμορφοι πόλεμοι ανά τους αιώνες έγιναν για την αγάπη (δείτε για παράδειγμα τον Τρωικό πόλεμο). Οι ορθολογιστές θα λέγατε ότι τα πάντα ρει και τίποτα δεν μένει ίδιο παρά μόνο ο άνθρωπος. Σε αυτό θα σας έλεγα ότι ο άνθρωπος πριν πολλά χρονιά ήταν ψάρι, μετά κάτι σαν σαύρα, μετά πίθηκος και μετά Erectus (που δεν είναι άνθρωπος). Οι θρήσκοι θα λέγατε ότι ο θεός προνοεί και κρατά τα καλά για χάρη του αγαπημένου του δημιουργήματος και εκεί ένας άθεος θα σας έλεγε ότι λέτε μαλακίες. Για να μην φλυαρώ όμως και γράφω κακίες, το πράγμα με το οποίο θα ασχοληθώ σήμερα είναι η κοινωνία του ανθρώπου.

Παρά τα χιλιάδες χρόνια που έχουν περάσει από τις πρώτες γραφές του ανθρώπου και παρά τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις για επιβίωση του δυνατότερου, τους συνεχόμενους αγώνες για την απόκτηση γνώσης 

και την παγκοσμιοποίηση – ειρήνη του κόσμου, ένα πράγμα έχει μείνει ίδιο από τα χρόνια του άμοιρου του Χαμουραμπί. Οι κοινωνία και οι κοινωνικοί διαχωρισμοί. Δηλαδή οι κοινωνικές τάξεις οι οποίες παρά το πέρας χιλιετιών είναι το μόνο που ταλανίζει ακόμα την ανθρώπινη κοινωνία.








Αλλά για να δείτε πόσο διαβασμένοι είμαστε εδώ στο μίλα, ρε! Δεν θα σας πάμε στην κοινωνία της Μεσοποταμίας του Χαμουραμπί αλλά 300 χρονάκια πίσω στην βασιλεία του Ουρ-Ναμμου της Μεσοποταμίας και στους πρώτους ολοκληρωμένους νόμους που μέσα από αυτούς οι ιστορικοί κατάλαβαν το πως δούλευε η τότε κοινωνία.
Από αυτά που γνωρίζουμε η τότε κοινωνία είχε υιοθετήσει ένα σύστημα ισονομίας. Παρόλα αυτά είχε μια κοινωνική δόμηση με βάση τις στράτες (παρεμφερείς με τις σημερινές κοινωνικές τάξεις ή κάστες). Αυτές ήταν οι εξής: Ο βασιλιάς “λουγκαλ” στην κορυφή και δυο κοινωνικές ομάδες από κάτω. Οι ελεύθεροι “λου” και οι δούλοι “αραντ” (άντρες) ή “γκεμε” (γυναίκες). Δούλοι και ελεύθεροι είχαν τις ίδιες υποχρεώσεις απέναντι στον νόμο και έπρεπε να τον τηρούν, αλλιώς θα είχαν κυρώσεις.
Το μοντέλο αυτό κρατήθηκε και στην εποχή του Χαμουραμπί. Αυτό μπορεί να φανεί από το ότι ανεξαρτήτου κοινωνικής τάξης όλοι είχαν κυρώσεις για παραπτώματα απέναντι στον νόμο. Βέβαια εδώ να σημειωθεί ότι οι πλούσιοι δεν τύχαιναν τις ίδιας μοίρας με τους φτωχούς. Για παράδειγμα, αν ένας πλούσιος βίαζε την υπηρέτρια του και ένας φτωχός (δούλος του πλουσίου) βίαζε την ίδια υπηρέτρια ποιος υποθέτετε ότι θα πέρναγε από τα τάγματα του λιθοβολισμού και ποίος θα έχανε στην χειρότερη το χέρι του? Ας προχωρήσουμε όμως λίγα χρονιά στην ιστορία.





Ας πάμε σε έναν πολιτισμό πιο γνωστό και πιο κοντά στον Αρχαίο ελληνικό. Τον Αιγυπτιακό. Οι αγαπητοί αρχαίοι Αιγύπτιοι με την τάση που είχαν να πιστεύουν σε οιωνούς, σημάδια, μεταθανάτια ζωή, ένα κάρο θεούς και χίλιες δοξασίες. Κάπως μέσα στο πέρασμα του χρόνου πείστηκαν από κάποιους ότι οι Φαραώ δεν είναι απλοί άνθρωποι βασιλιάδες, αλλά θεοί τους. Ανώτερα όντα. Και σαν ανώτερα όντα θα έπρεπε να κάνουν ότι μπορούν για να τους εξυπηρετήσουν. Έτσι υποτίθεται ότι φτιάχτηκε η κοινωνική δομή της χώρας τους. Στη κορυφή ο βασιλιάς. Για
support σύμβουλοι, ευγενείς, ιερείς. Παρακάτω στην κοινωνική σκάλα οι απεσταλμένοι του Θωθ οι γράφεις. Παρέα με τους γραφείς ήταν οι στρατιώτες που σε περίοδο μακρούς ειρήνης γινόντουσαν η χωροφυλακή και επέβλεπαν την κατασκευή δρόμων και οικοδομημάτων (δείτε πυραμίδες). Μια βαθμίδα παρακάτω ήταν και οι έμποροι. Ποιος μπορεί να ζήσει χωρίς αυτούς (και τους συνδικαλιστές σήμερα).
Τέλος στην κατώτατη βαθμίδα είναι οι αγρότες και οι δούλοι. Οι δούλοι συνήθως ήταν αιχμάλωτοι πολέμου και τους μεταχειρίζονταν άψογα τα ζεστά μεσημέρια της 3ης χιλιετίας ΠΧ, καθώς κουβαλούσαν ογκόλιθους για μια από τις πυραμίδες. Οι αγρότες από την άλλη ζούσαν για να φεσώνονται, μιας και είχαν να δώσουν στο κράτος τους μέχρι και το 60% της ετήσιας σοδειάς τους ( τι μου θυμίζει ρε αυτό, τι μου θυμίζει!..). Τέλος υπήρχε δυνατότητα να ανέβει κάποιος κοινωνικό στρώμα. Ας προχωρήσουμε πάλι μερικά χρονάκια ποιο κάτω στην σπειροειδή ανθρωπινή ιστορία...




Ας έρθουμε στην δικιά μας αρχαία Ελλάδα! Η αρχαία Αθήνα μας του χρυσού αιώνα είχε όπως είναι γνωστό τρεις μεγάλες κοινωνικές τάξεις.
-Στην ανώτερη ζούσαν τα παλικάρια μας που ποτέ δεν έκαναν τίποτα παρά μόνο περιπάτους, φιλοσοφίες άντε στην χειρότερη να ήταν ανώτεροι αξιωματικοί στον στρατό η στα πολιτικά. Για αυτό ήταν λίγοι και γνωστοί (από το κράξιμο που τρώγανε από τύπους σαν τον Αριστοφάνη).
-Στη αμέσως επόμενη κοινωνική τάξη έχουμε τους Αθηναίους που είχαν το δικαίωμα άσκησης των πολιτικών τους δικαιωμάτων και ευθύνες απέναντι στον δήμο. Ακριβώς τις ίδιες ευθύνες είχαν και οι μετικοι (αλλά όχι και τα ίδια δικαιώματα).
-Τέλος στην κατώτερη κοινωνική τάξη έχουμε τους δούλους που όπως και στην Αίγυπτο είναι σκλαβωμένοι γειτονικοί λαοί (μετά από πόλεμο) ή βάρβαροι (Όλοι όσοι είναι από άλλες χώρες, μιλάνε άλλες γλώσσες και έχουν άλλες συνήθειες. Κάτι που σήμερα λέμε ρατσισμό νομίζω...).











Προχωράμε μερικά χρονάκια μετά, στην ινδουιστική κοινωνία. Θα επικεντρωθώ στα χρόνια της δράσης του Σιντχαρθα Γκαουταμα ή πιο άπλα Βούδα. Πληροφοριακά και μόνο ο Βούδας έδρασε και διέδωσε την “μέση οδό” του στη βορειοανατολική Ινδία περί τα 400 ΠΧ. Οι κοινωνικές ομάδες (ή βαρνας” )εκείνη την εποχή και σε εκείνο τον τόπο, λόγο της θρησκείας που έπαιζε ιδιαίτερο λόγο ήταν διανεμισμένες διαφορετικά.
-Στην κορυφή ήταν οι ιερείς και οι σοφοί, γνωστοί και ως “Μπραχμιν” (βραχμάνοι).
-Μέτα ακολουθούν οι “ξχατριγιας” που αποτελουντε από τους βασιλιάδες, τους διοικητές, τους πολεμιστές και τους στρατιώτες (Εδώ ανήκει ο Βούδας).
-Στην συνέχεια έχουμε τους “Βαισχιας” που είναι οι έμποροι, οι κτηνοτρόφοι και γεωργοί.
-Κατώτερη κοινωνική τάξη είναι οι “σουντρας” που είναι οι δούλοι.



Λίγο παραπέρα και λίγα χρόνια πιο πριν, κατά την διάρκεια της δυναστείας των Τσόου βλέπουμε ένα παραπλήσιο σύστημα του προαναφερθέντος ινδουιστικού, το οποίο χωρίζετε σε τέσσερις κοινωνικές ομάδες.

-Η πρώτη είναι η “Σί”. Μια ομάδα που αποτελούταν κυρίως από τους σοφούς, τους δάσκαλους και γενικά τους ανθρώπους του πνεύματος. Εκείνη την εποχή οι ευγενείς, ανήκαν στα χαμηλά τμήματα της υψηλής τάξης (Δυνάστες κλπ) και είχαν τον αντίστοιχο τίτλο με έναν δούκα ή κόμη.
-Η δεύτερη ήταν η “Νονγκ”. Μια ομάδα που αποτελούταν από τους αγρότες και καλυεργιτες. Οι αγρότες παρήγαγαν τροφή για όλη την δυναστεία και για αυτό τους τιμούσαν δεόντως. Βέβαια είχαν και ψηλούς φόρους οπότε ήταν και επικερδείς για τα ταμεία.
-Η τρίτη είναι η “Γκονγκ”. Μια ομάδα που αποτελούνταν από τους δημιουργούς και τεχνίτες. Είχαν παρομια μεταχείριση με τους “Νονγκ” γιατί και αυτοί παρήγαγαν και διέθεταν το υλικό τους στην δυναστεία. Αλλά ανήκαν σε άλλη κοινωνική ομάδα γιατί δεν είχαν δικιά τους γη για να τους επιβληθεί φόρος.
- Η τετάρτη και τελευταία ομάδα ήταν η “Σανγκ” στην οποία ανήκαν οι έμποροι. Αυτή η κοινωνική ομάδα θεωρούνταν η κατώτερη γιατί πλούτιζε εις βάρος των άλλων. Δηλαδή πουλώντας την δουλειά των γεωργών ή τεχνιτών. Πολλές φορές παρά την κοινωνική τους θέση στην ιεραρχία, ήταν πιο πλούσιοι από άλλους ανώτερους τους.

Βέβαια να συμιοθει εδώ ότι αυτές οι κοινωνικές ομάδες είναι μια διαχοριση που μάλλον εγεινε για διευκόλυνση μιας και δεν έχουν νόμους που να τις διευθετεί.








Συνεχίζουμε με έναν λαό στην άλλη μεριά του ατλαντικού μας. Τους Μυστήριους Μάγια. Έναν λαό ο οποίος μας έχει αφήσει πίσω του εκτενέστατα δείγματα γραφής, νόμων και παραδόσεων.
Οι κοινωνικές τάξεις για τον λαό τον Μάγια ήταν τρεις:

-Η ανώτερη που περιελάμβανε τους βασιλιάδες, τους ιερείς και τους ευγενείς. Οι βασιλιάδες θεωρούνταν όπως και στην Αίγυπτο γιοι των θεών και πρέπει να είχαν τον σεβασμό ολονων. Οι Ιερείς πάιζαν σημαντικό ρόλο τόσο στα καθημερινά όσο και στα πιο σοβαρά θέματα. Το να είσαι ιερέας αποτελούσε το μεγαλύτερο κατόρθωμα, μιας και ήσουν ο μόνος που μπορούσε να αλλάξει τη διαβούλευση ενός βασιλιά. Τέλος οι ευγενείς, των οποίων το αξίωμα ήταν κληρονομικό και βοήθαγαν τον βασιλιά στην πάρση αποφάσεων. Οι ευγενείς ήταν λίγοι σε αριθμό.

-Η μεσαία τάξη που περιελάμβανε τον απλό κόσμο, τους εμπόρους, τεχνίτες και τους κρατικούς υπαλλήλους.

-Η κατώτατη τάξη που περιελάμβανε τους εργάτες – υπηρέτες και δούλους. Οι εργάτες – υπηρέτες θεωρούνταν η κατώτερη κοινωνική τάξη στην κοινωνία των Μάγια, μιας και οι δούλοι δεν θεωρούνταν άνθρωποι. Αυτή η τάξη ήταν υπεύθυνη για την καλοπέραση της ανώτερης τάξης.
Οι δούλοι στην κοινωνία των Μάγια, δεν είχαν κανένα δικαίωμα και καμιά δύναμη. Ήταν αγορασμένοι και ο μόνος τους σκοπός ήταν να υπηρετούν τον αφέντη τους που ακόμα και αν τους φερόταν σκάρτα, θα έπρεπε να υπομείνουν.





Γυρνάμε στη γειτονιά μας και ρίχνουμε και ένα βλέφαρο στην Αρχαία περσική κοινωνία. Εδώ έχουμε στην κορυφή τον βασιλιά και την οικογένεια του καθώς και τα υιοθετημένα παιδιά τους.
Αμέσως μετά έχουμε τους Ιερείς. Ενδιάμεσα σε θεούς και ανθρώπους, οι ιερείς διαμεσολαβούσαν για την επίλυση πνευματικών προβλημάτων καθώς επίσης πολλές φορές μπορούσαν να αλλάξουν την απόφαση ενός βασιλιά.
Επόμενη κοινωνική ομάδα είναι οι αριστοκράτες. Διακεκριμένοι για διάφορους λόγους και ευνοούμενοι από τον εκάστοτε βασιλιά, οι αριστοκράτες ήταν υπεύθυνοι στο να συνδράμουν τον βασιλιά ώστε το βασίλειο μεγαλουργήσει.
Στην παρακάτω κοινωνική ομάδα έχουμε τους Στατιωτες. Το να είσαι στρατιώτης στον περσικό στρατό θεωρούταν τιμή και ο στρατιώτης και η οικογένεια του είχαν προνόμια από το περσικό κράτος.
Συνεχίζουμε με την επόμενη κοινωνική ομάδα. Τους εμπόρους. Οι οποίοι εμπορεύονταν πράγματα άλλων και έβγαζαν κέρδος από αυτό. Είχαν κάποια προνομία. Μαζί με τους εμπόρους έχουμε και τους τεχνίτες οι οποίοι ανήκαν σε άλλη ομάδα λόγο της παραγωγής τους άλλα είχαν τα ίδια προνομία.
Προτελευταία ομάδα είναι οι αγρότες και τέλος έχουμε τους δούλους που όπως παντού είναι σκουπίδια για τους υπολοίπους.








Τελειώνοντας αυτή την ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή στις κοινωνικές ομάδες του παρελθόντος θα κοιτάξουμε και την ιεράρχηση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία από πολλούς ιστορικούς θεωρείτε το μεταβατικό στάδιο της κοινωνίας από την αρχαιότητα στην μετά κλασική εποχή (μεσαίωνας). Σε αυτό το κομμάτι θα δούμε και τις περισσότερες διαφοροποιήσεις καθώς και επιρροές από όλες τις προηγούμενες κοινωνικές δομές (πλην αυτής των Μάγια).

Οι κοινωνικές τάξεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είναι: 1) Οι ευγενείς, 2) τα άτομα στην ανώτερη τάξη (γνωστοί και ως πατρίκιοι), 3) η μεσαία τάξη (που περιείχε Ιππείς και πληβείους), 4) η κατώτερη κοινωνική τάξη (με προλεταρίους και ελεύθερους Ρωμαίους) και τέλος 5) οι δούλοι.

Στην τάξη των ευγενών εντάσσεται ο Αυτοκράτορας και η οικογένεια του. Ο αυτοκράτορας είναι ο μονάρχης των ανθρώπων και ηγείται στις μάχες. Κανείς δεν ενδεικνύεται να αλλοιώσει τις εντολές τους αυτοκράτορα. Αμέσως μετά στην ιεραρχία έρχεται η οικογένεια του.

Στην τάξη των πατρικίων εντασσόταν όσων το γενεαλογικό δέντρο έχει τις ρίζες του στους πρώτους “πατέρες” των φυλών τις αρχαίας Ρώμης. Ήταν υπεύθυνοι για όλα τα στρατιωτικά, πολιτικά, διοικητικά και θρησκευτικά θέματα της πόλης. Οι περισσότεροι ήταν μεγαλοκτηματίες. Τέλος, οι παρθένες της Βέστας (αντιστικτικό θεότητα με την Εστία) ερχόντουσαν από μερικές από αυτές τις οικογένειες.

Η μεσαία τάξη είχε τους Ιππείς και τους πληβείους. Οι Ιππείς οι οποίοι ήταν στρατιωτικοί. Για να γίνει κάποιος Ιππέας έπρεπε να έχει και να μπορεί να συντηρήσει ένα άλογο. Οι Ιππείς εξελίχτηκαν στην μεγαλύτερη και ισχυρότερη τάξη εμπόρων στην αυτοκρατορία. Από την άλλη μεριά, οι πληβείοι αποτελούσαν ένα μεγάλο όγκο του πληθυσμού, απ’ όπου και προήλθε η ονομασία τους (πλήθος). Ήταν νεότεροι κάτοικοι της Ρώμης και αρχικά δεν είχαν κανένα δικαίωμα, μέχρι τη στιγμή που άρχισαν να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή κυρίως μέσω του συμβουλίου των πληβείων και των δέκα δημάρχων ή αλλιώς τριβούνων, οι οποίοι και τους προστάτευαν.

Η κατώτερη κοινωνική τάξη στην οποία ανήκαν οι προλετάριοι και οι ελεύθεροι άνθρωποι της αυτοκρατορίας. Οι προλετάριοι δεν είχαν καμία ιδιοκτησία και κανένα εισόδημα, δεν μπορούσαν να καταταγούν στο στρατό και θεωρούνταν ελάχιστα ανώτεροι των δούλων. Αποτελούσαν την κατώτερη κοινωνική τάξη και το μόνο που προσέφεραν στο κράτος ήταν η τεκνογονία και ειδικότερα η αρρενογονία. Ωστόσο, όταν οι Ρωμαίοι άρχισαν τους συνεχείς πολέμους στην Ανατολή, ο στρατός αποτελούταν ως επί το πλείστον από γιους προλετάριων, οπότε και αναγνωρίστηκε η αξία τους. Οι ελεύθεροι άνθρωποι ήταν δούλοι οι οποίοι μετά από πόλεμο για οποιονδήποτε λόγο αφήνονταν ελεύθεροι. Μερικοί από αυτούς ήταν πλούσιοι και συνέχιζαν την ζωή τους και άλλοι πάλι φτωχοί.

Τέλος η τελευταία κοινωνική τάξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είναι οι δούλοι. Οι δούλοι στην αρχαία Ρώμη ήταν πολυάριθμοι και μάλιστα σύμφωνα με πηγές, ένας μέσος Ρωμαίος διέθετε πάνω από 10 δούλους και κάποιος πλούσιος περίπου 400, ανάλογα πάντα με την οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν. Οι τιμές απόκτησής τους κυμαίνονταν μεταξύ 800 και 2.500 σηστερτίων και διαμορφώνονταν με βάση κάποια κριτήρια των δούλων, όπως το φύλο -οι γυναίκες κόστιζαν λιγότερο από τους άντρες- την ηλικία και τη μόρφωση που είχαν.
Οι δούλοι δεν είχαν δικαιώματα και σύμφωνα με το ρωμαϊκό κράτος ήταν «res», δηλαδή πράγματα. Η ζωή τους ήταν άθλια και οι συνθήκες δουλειάς απάνθρωπες.


Νομίζω ένα πράγμα καταλαβαίνουμε βλέποντας όλα αυτά. Ότι όπως και σήμερα, οποίος κάθετε στον πάτο τρώει όλο το σκατό ενώ ο πάνω απολαμβάνει την θέα!















                                         -GeorgiosL
SHARE

G L Laurentis

I love creative writing. I start a story without any planning and end it when i feel its time to move to another story. You can say I improvise almost everything. Well when I say everything I mean everything. Life is all about small or big incidents that move you forth or back. So without further ado, welcome and enjoy your stay!

0 comments :

Δημοσίευση σχολίου