Πριν μια εβδομάδα που βρισκόμουν στο μετρό απέναντι καθόταν μια παρέα νεαρών κάπου κοντά στα εικοσιπέντε οι οποίοι συζητούσαν περι διανόησης. Μετά απο το αναγκαίο πέρασμα απο ψήγματα Νίτσε,μια ιδέα Καστανιέντα και τον πλέον αναγκαίο Κοέλιο, έφτασαν στο εξής δίλημμα: Υπάρχουν σύγχρονοι Έλληνες διανοούμενοι;
"Ναι ο Μπογδάνος" απάντησε ο ένας και οι άλλοι έγνεψαν το κεφάλι. Κιμ πάτα το κουμπί.
"Ναι ο Μπογδάνος" απάντησε ο ένας και οι άλλοι έγνεψαν το κεφάλι. Κιμ πάτα το κουμπί.
Στην Ελλάδα οι διανοούμενοι ήταν μια ξεχωριστή τάξη, η οποία πάντα οριζόταν απο την εκάστοτε εξουσία. Η Χούντα για παράδειγμα είχε τον Γ.Γεωργαλά και τώρα μας έχουν κάτσει τύποι όπως ο Δήμου, Θεοδωρόπουλος, Σώτη Τριανταφύλλου και Τατσόπουλος. Μια τεράστια πτώση απο τον Κορνήλιο Καστοριάδη, Γιάννη Κατρή,Βασίλη Ραφαηλίδη και πολλούς άλλους. Αυτό όμως είναι μια άλλη ιστορία για αγρίους,οχι τους συμπαθείς Ζουλού αλλά νεοφιλελέδες αγρίους.
Ο ρόλος του "διανοούμενου" στην Ελλάδα είναι να απλοποιεί τις ιδέες έτσι ώστε ο απλός πολίτης να μπορεί να τις κατανοήσει χωρίς να ιδρώσουν ιδιαίτερα οι νευρώνες του. Σε μια εποχή υπερεξειδίκευσης, όπου τα όρια της ενασχόλησης του κάθε ενός οριοθετούνται απο το πτυχίο του, η διανόηση είναι προνόμιο μιας ελίτ. Αυτή η Ελίτ, που την έχουμε δει να βγάζει "λάδι" την χούντα,να πιστεύει οτι εαν γυρίσουμε στην καθαρεύουσα θα σωθούμε ως χώρα και να αναμασά την θεωρία των δυο άκρων είναι όπως έλεγε ο Γκράμσι οι "οργανικοί" διανοούμενοι. Ο "οργανικός διανοούμενος" μπορεί να ονομαστεί και ως επαγγελματίας διανοούμενος όπως αναφέρει ο Τσόμσκι , ο οποίος εκλαμβάνει την διανόηση ως βιοποριστικό μέσο, με ειδικές διακρίσεις και την τοποθέτηση του σε ενα είδος άβατου των επαϊόντων.
Ένα απο τα "άβατα" της διανόησης είναι και η οικονομική πολιτική. Επι πέντε χρόνια έχουν μνημονιαστεί και τα κόκαλα μας και όπως είναι απόλυτα λογικό, έχει δημιουργηθεί μια δυσπιστία απο τους πολίτες για την υπάρχουσα πολιτική λιτότητας. Ορθολογικά κοιτώντας το διαπιστώνεις οτι η θεωρία "Μειώνω τις κρατικές δαπάνες, ιδιωτικοποιώ το κοινωνικό κράτος" έχουν φέρει τα εντελώς αντίθετα απο τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οποιαδήποτε διαφωνία, λοιδορείται αφου "Δεν ξέρεις τίποτα απο οικονομικά οπότε μη μιλάς". Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο ολίγον άσχετους σε οικονομικά (όπως ο γράφων) αλλά και όσους δεν ενστερνίζονται την υπάρχουσα θεωρία (Στίγκλιτς, Eagleton, Βαρουφάκης, Μαρξιστές κλπ). Πολλοί απο τους "οργανικούς διανοητές" δεν έχουν καμία ιδέα απο οικονομικά,αλλά τοποθετούνται ως "ειδικοί" την στιγμή που στηρίζουν την υπάρχουσα θεωρία του νεοφιλελευθερισμού.
Η εξειδίκευση είναι η πέτρα του σκανδάλου και η αχίλλειος πτέρνα των "οργανικών" διανοουμένων. Για παράδειγμα εαν είσαι χημικός μπορείς να μιλήσεις "ορθολογιστικά" μόνο για την χημεία και για τίποτα άλλο και ουδείς "άσχετος" μπορεί να εκφέρει μια άποψη για το αντικείμενο σου, είναι η φιλοσοφία των οργανικών διανοούμενων. Προφανώς βέβαια δεν μπορείς να γίνεις φυσικός χωρίς να σπουδάσεις φυσική αλλά η κατανόηση των φαινομένων καθώς και κάποιων βασικών αρχών μπορεί να γίνει αντιληπτή απο τον καθένα που λειτουργεί ορθολογιστικά και χρησιμοποιεί το πιο βασικό απο όλα τα εργαλεία της επιστήμης, την παρατήρηση. Εκεί βρίσκεται και το πρόβλημα των οργανικών διανοούμενων που επιμένουν οτι η θεωρία ειναι σωστή ακόμα και εαν τα πειραματικά αποτελέσματα δεν την επιβεβαιώνουν. Οι τεχνοκράτες για παράδειγμα θεωρούν "περιττό" να λαμβάνουν υπόψιν τους τον ανθρώπινο παράγοντα οταν χαράσσουν οικονομικές θεωρίες που επηρεάζουν τους πολίτες. Είναι σαν κάποιος να θέλει να εξηγήσει την πυρηνική φυσική χωρίς να λαμβάνει υπόψιν του τα πρωτόνια.
Οτι ο Μπογδάνος,ο Τατσόπουλος και ο κάθε άλλος οργανικός ειδήμων θεωρούνται φιλόσοφοι είναι αρκετά απλό να εξηγηθεί αν κατανοήσουμε τον "Διανοητικό καταναλωτισμό". Οι περισσότεροι ακόλουθοι τους, δεν κάθονται να ενημερωθούν οι ίδιοι για κατι αλλά περιμένουν σαν φαντάροι στο συσσίτιο να τους έρθει έτοιμο το προϊόν. Δεν χρειάζεται να διαβάσεις πχ για τον Μαρξισμό αφού άλλοι που τον έχουν διαβάσει τον θεωρούν επικίνδυνο.Η κριτική ικανότητα θεωρείται απο αυτούς μάλλον άχρηστη αφού άλλοι έχουν λύσει αυτούς τους προβληματισμούς οπότε εσύ παίρνεις απλά το έτοιμο προϊόν. Είναι πιο εύκολο απο το να καθίσεις να προβληματιστείς μόνος σου, να ενημερωθείς και να διαβάσεις κάποιο βιβλίο.
Οσον αφορά τους "ερασιτέχνες διανοούμενους" , ο Έντουαρντ Σαϊντ ορίζει οτι ως διανοούμενο "ένα άτομο το οποίο θεωρεί οτι με το να είναι σκεπτόμενο και πολιτικοποιημένο, εχει συγχρόνως το δικαίωμα να θέτει ερωτήματα ηθικής φύσεως ακόμη και με τις πλέον ειδικές και επαγγελματικές δραστηριότητες στο μέτρο που οι τελευταίες εμπλέκουν την χώρα του, την εξουσία με τους πολίτες της και τις άλλες κοινωνίες." Η διανόηση ούτως ή άλλως δεν είναι μια επίκτητη ιδιότητα την οποία σπουδάζεις αλλά η δυνατότητα να σκέφτεσαι και να αξιολογείς. Αυτό που πρέπει ένας διανοούμενος ειναι να θέτει τις σωστές ερωτήσεις.
Αντίθετα με τους οργανικούς διανοούμενος που αλληλεπιδρούν ελάχιστα με τον υπόλοιπο κόσμο ο "ερασιτέχνης" διανοούμενος δεν είναι απόμακρος απο την κοινωνία. Η διανόηση διαμορφώνεται και ως ενα βαθμό με τους ανθρώπους που συναναστρέφεσαι. Εκει διαφαίνεται και η εξέλιξη ενός διανοούμενου ανα τον χρόνο,αφού οι κοινωνικές επαφές διαφοροποιούνται μέσα στα χρόνια. Αλλιώς σκεφτόμασταν στα είκοσι μας,διαφορετικά στα τριάντα. Διαφορετικούς ανθρώπους γνωρίζαμε τότε και διαφορετικούς ανθρώπους γνωρίζουμε τώρα.
Η πολιτικοποίηση δεν είναι η κομματοσκυλίαση που κατι τρόμπες απολιτικ,κρυφοποταμίσιοι πρεσβεύουν αλλά η συνολική σου στάση ως πολίτης. Οι οργανικοί διανοούμενοι προμοτάρουν αυτό το κεντρώο απολιτίκ δηλαδή ο πολίτης να κρατά ίσες αποστάσεις απο τα πάντα. Αυτό δημιουργεί πολίτες που οχι μόνο στερούνται οποιασδήποτε κριτικής ικανότητας αλλά και οποιασδήποτε θέλησης να αλλάξει η κοινωνία ριζικά οχι με ενα πλεκτό στο δέντρο.
Όσον αφορά τα ερωτήματα ηθικής φύσεως ίσως αποτελούν τον πυρήνα της διανόησης. Γιατί υπάρχουν φτωχοί; Γιατί υπάρχει ρατσισμος; Ποιος κερδίζει απο αυτον; Τι είναι οι φασίστες;Πότε εμφανίζονται; Ποια ειναι αυτή η περίφημη αγορά εργασίας και τι πουλάω εκει; Υπάρχουν τρομακτικά πολλές ερωτήσεις οι οποίες επιζητούν απάντηση. Αυτά τα ερωτήματα οι περισσότεροι οργανικοί διανοούμενοι τα προσπερνούν λέγοντας απλά "είναι η ανθρώπινη φύση" λες και για παράδειγμα οι φτωχοί πέφτουν απο τον ουρανό. Όταν απαντήσεις ωστόσο μια ερώτηση αυτόματα δημιουργείται μια άλλη και μετά απο αυτήν μια άλλη κ.ο.κ. Η διανόηση εχει ως σκοπό το συνεχόμενο κυνήγι της αλήθειας.
Ποιος μπορεί να είναι "ερασιτέχνης" διανοούμενος; Θεωρητικά ο κάθε ένας που ενημερώνεται,ασχολείται,μοιράζεται πληροφορίες. Πρακτικά, είναι όσοι προβληματίζονται για το τι συμβαίνει γύρω τους και προσπαθούν να αιτιολογήσουν τον κόσμο ορθολογιστικά.Ο "ερασιτέχνης" διανοούμενος δεν ειναι κάποιου είδους "ξερόλας" δηλαδή να κατέχει μια εντελώς επιδερμική γνώση των πραγμάτων. Όπως επίσης ο "ερασιτέχνης διανοούμενος" κατά τον Σάτρ εχει το χαρακτηριστικό να φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν δηλαδή να μην είναι κομφορμιστής. Κατι πολυ σημαντικό σε ενα κόσμο που ο κάθε ένας "κοιτάει την δουλειά του".
0 comments :
Δημοσίευση σχολίου